Μια ιστορική εκκλησία της Γάνδης θα μετατραπεί σε σουπερμάρκετ

Οι εργασίες ανακαίνισης για τη μετατροπή της εκκλησίας της Αγίας Άννας στη Γάνδη σε σούπερ μάρκετ Delhaize, με wine bar, εστιατόριο και δημόσιο πάρκο, πρόκειται να ξεκινήσουν λίαν συντόμως. Ένα νέο που ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2018, ωστόσο αντιμετώπισε επανειλημμένες αντιδράσεις από τους κατοίκους της περιοχής πριν υπογραφεί τελικά η 99ετής συμφωνία μίσθωσης το 2023. Οι εργασίες αποκατάστασης ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο του 2025 και η Delhaize προσκάλεσε πρόσφατα το κοινό για μια τελευταία επίσκεψη πριν ξεκινήσει η κατασκευή.

«Ένας άλλος ναός της πίστης που δίνει τη θέση του στον καθεδρικό ναό του καταναλωτισμού», όπως θα μπορούσε να είχε παρατηρήσει ο Jean Baudrillard.

Η Delhaize δεσμεύτηκε να «διενεργήσει τις απαραίτητες εργασίες για να διασφαλίσει ότι το κτίριο αντέχει στη δοκιμασία του χρόνου, χωρίς να διακυβεύεται η κληρονομιά του. Το έργο αυτό περιλαμβάνει βελτιώσεις ενεργειακής απόδοσης, νέες τεχνικές εγκαταστάσεις, κλιματισμό και βελτιωμένη προσβασιμότητα». Ο όμιλος σούπερ μάρκετ σχεδιάζει να ανοίξει το κατάστημα, το εστιατόριο και το wine bar μέχρι το φθινόπωρο του 2027.

«Καταλαβαίνω ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι συναισθηματικοί με αυτό, και δικαίως, γιατί είναι ένα σημαντικό κομμάτι της κληρονομιάς της πόλης μας», δήλωσε ο δήμαρχος Mathias De Clercq (Open VLD). «Αλλά η εναλλακτική είναι τα χρόνια κενής θέσης, που δεν ωφελεί κανέναν». Ο φλαμανδός υπουργός Κληρονομιάς Ben Weyts (N-VA) υπεραμύνθηκε επίσης της απόφασης για τη μετατροπή, χαρακτηρίζοντάς την μια ρεαλιστική επιλογή.

Σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα Lodewijk Roelandt, η εκκλησία της Αγίας Άννας άνοιξε το 1866 και είναι ένα προστατευμένο ορόσημο. Αρχικά ο αρχιτέκτονας την οραματίστηκε ως ένα μεγάλο βυζαντινό σχέδιο, η τελική δομή ωστόσο, τροποποιημένη από τον Jacques Van Hoecke, συνδυάζει ρομανικά, βυζαντινά και γοτθικά στοιχεία. Παρά την ιστορική της θέση, η εκκλησία ερειπώθηκε μετά από δεκαετίες μείωσης της επισκεψιμότητας και σποραδικής χρήσης για λειτουργίες και συναυλίες.

Πώς γίνεται όμως μια εκκλησία να παραμεληθεί; Το κόστος συντήρησης είναι συχνά υπερβολικό. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εκκλησίες εξακολουθούν να ανήκουν σε τοπικά εκκλησιαστικά συμβούλια (kerkfabrieken), τα οποία βασίζονταν σε δωρεές από βαπτίσεις, κοινωνίες και γάμους. Σήμερα, πολλά από αυτά τα συμβούλια είναι σχεδόν χρεοκοπημένα. Σύμφωνα με νόμο της εποχής του Ναπολέοντα, οι δήμοι υποχρεούνται να καλύψουν το έλλειμμα, προκαλώντας εκκλήσεις για προσαρμοστική επαναχρησιμοποίηση θρησκευτικών κτιρίων.

Η Delhaize, που ιδρύθηκε το 1867, συγχωνεύθηκε με τον όμιλο Dutch Ahold το 2016. Αυτή η συγχώνευση είναι πολιτιστικά σημαντική, συνδέοντας την Delhaize με μια παράδοση σε προτεσταντικές χώρες όπως η Ολλανδία και η Γερμανία όπου τα κτίρια εκκλησιών δεν καθαγιάζονται, καθιστώντας ευκολότερη την επαναχρησιμοποίησή τους. Αντίθετα, οι καθολικές εκκλησίες απαιτούν μια επίσημη διαδικασία αποκαθαγιασμού—μακράς διάρκειας, συμβολική και δαπανηρή. Η μεταμόρφωση της Αγίας Άννας είναι επομένως η πρώτη στη Φλάνδρα για έναν σκοπό που είναι εμπορικός και όχι κοινωνικός.

Δεν κρίνονται φυσικά όλες οι εκκλησίες με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν περίπου 1.000 εκκλησίες στη Φλάνδρα, πολλές που χτίστηκαν μετά τον Β” Παγκόσμιο Πόλεμο και οι οποίες στερούνται πολιτιστικής κληρονομιάς. Ορισμένες καταλαμβάνουν πολύτιμα αστικά οικόπεδα. Όπως εξηγεί ένας αναλυτής: «πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αποφασίζοντας να προστατεύσουμε ένα κτίριο, μετακυλίουμε την ευθύνη και το κόστος στις μελλοντικές γενιές».

Το έργο θίγει επίσης βαθύτερα θεολογικά ζητήματα. «Πού βρίσκουμε πια τον Θεό; Για πολύ καιρό, η απάντηση ήταν ξεκάθαρη: μέσα στους χοντρούς τοίχους της εκκλησίας. Αλλά οι εκκλησίες ήταν επίσης τόποι κατάχρησης εξουσίας και πόνου», σημειώνει ένας ακαδημαϊκός. «Η όλη συζήτηση γύρω από την ανακατανομή των εκκλησιών αντιπροσωπεύει επομένως μια θεολογική ευκαιρία να σκεφτούμε την παρουσία του Θεού με νέους τρόπους».

Μέχρι το φθινόπωρο του 2027, όταν η Delhaize θα ανοίξει τις πόρτες της, η εκκλησία της Αγίας Άννας θα έχει μετατραπεί σε σούπερ μάρκετ, wine bar και κοινοτικό κόμβο. «Έχει όλα όσα χρειάζεται για να είναι ένα ζωντανό μέρος για τη γειτονιά», δήλωσε ο δήμαρχος De Clercq. Μπορεί να μην είναι πλέον θρησκευτικός χώρος, αλλά ο κοινοτικός του σκοπός θα έχει διατηρηθεί.