Μια αληθινή και θεατρική ιστορία.

Οι “Φουσκοθαλασσιές” του Δ. Μπόγρη, είναι το θεατρικό έργο που θα ανεβάσει προσεχώς, το Ελληνικό Θεατρικό Εργαστήρι (λεπτομέρειες στις σελίδες “πολιτισμός” του newsville.be) και με το έργο αυτό, ο Τάσος Νυχάς σηματοδοτεί την έναρξη της νέας -ομογενειακής- θεατρικής σεζόν στις Βρυξέλλες.

Μια σεζόν που αναμένεται εξ ίσου παραγωγική με τις προηγούμενες και οι «γνωρίζοντες», μου μεταφέρουν μηνύματα αισιοδοξίας ότι μάλλον θα είναι και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα.

Με τη θεατρική εκκίνηση των Βρυξελλών, παίρνω επί τέλους και την ευκαιρία, να γράψω για μια αληθινή ιστορία, που από το καλοκαίρι ήθελα να μεταφέρω στο newsville.be αλλά δεν έβρισκα την αφορμή.

Η ιστορία ξεκινά το 1905 στην Αίγυπτο. Μια ηθοποιός είναι η μεγάλη πρωταγωνίστρια, ένας «ματωμένος» έρωτας είναι το σκηνικό και όλα δείχνουν να συνδέονται με μια θεατρική παράσταση. Από την πρώτη αρχή της, μέχρι στο οριστικό τέλος της. Τα γεγονότα που περιγράφονται παρακάτω, είναι αληθινά. Αρχικές “πηγές” ήταν το βιβλίο «Η εκτέλεση» του Φρέντυ Γερμανού και το διήγημα του ίδιου, “Τα μουσκεμένα φύλλα της Εγνατίας”. Μετά βρέθηκαν κι άλλα.

«ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ Η ΦΩΝΗ;»

Τον Μάρτιο του 1905, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ο τότε υποπρόξενος της Ελλάδας, ο Ίων Δραγούμης, πήγε σε μια θεατρική παράσταση μαζί με τον στενό φίλο του, τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Ήταν η “Ορέστεια” του Αισχύλου και την Ηλέκτρα υποδύονταν μια 18χρονη ηθοποιός, λεπτοκαμωμένη και βραχύσωμη.

Ο Δραγούμης εντυπωσιάστηκε από τη νεαρή ηθοποιό και στη διάρκεια της παράστασης, ρώτησε με νόημα τον Καβάφη: «Ποια είναι αυτή η φωνή;»

Ο Καβάφης του απάντησε πως η «φωνή» ήταν η Μαρίκα Κοτοπούλη. Το δε ενδιαφέρον του Δραγούμη, φάνηκε να διαλύεται σχεδόν αμέσως, όπως συμβαίνει κάτι Αλεξανδρινά πρωινά, με την πάχνη του Νείλου.

Πως να μη γίνει έτσι άλλωστε, καθώς ήταν η εποχή που ο Δραγούμης γνώριζε στην Αλεξάνδρεια, την 31χρονη Πηνελόπη Δέλτα και στο φλογισμένο πάθος που ξετυλίγονταν ανάμεσά τους, η παρουσία μιας 18χρονης δεν θα μπορούσε να προκαλέσει περισσότερες εντυπώσεις.

Για τα επόμενα τρία χρόνια, η συναισθηματική ζωή του Ίωνα Δραγούμη κινήθηκε μετέωρα και πάντα γύρω από την ερωτική απόγνωση, που προκαλούσε η πολυτάραχη σχέση του, με την Πηνελόπη Δέλτα. Μια σχέση που, αφού εξελίχθηκε σε κυκλώνα, κόπασε οριστικά το 1908.

Αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας, λένε ότι καθήλωσε την Πηνελόπη, σε ένα συνεχές πένθος. Χαράχτηκε στην ψυχή της, σαν τη ρωγμή ενός γυαλιού που ποτέ δεν σβήνει. Κι από τότε δεν ξαναφόρεσε ποτέ χρώμα. Μόνο μαύρα, μέχρι το θάνατό της.

“ΜΕ ΞΕΧΑΣΕΣ ΓΡΗΓΟΡΑ”

Όταν μετά από 5 χρόνια, το 1913, οι δυό τους ξανασυναντήθηκαν στην Αθήνα, η Πηνελόπη Δέλτα έδειξε, πόσο απαρηγόρητη αλλά και ερωτικά ανυποχώρητη ήταν.

-”Με ξέχασες γρήγορα” του είπε. Κι αυτός τη ρώτησε “αν θα φορά για πάντα μαύρα”. Για να του απαντήσει, με τη σειρά της: “Ναι, όσο βαστώ μέσα μου το πένθος μου, όσο σ΄ αγαπώ”.

Η αλήθεια είναι πως η Πηνελόπη Δέλτα δεν έπαψε ποτέ να αγαπά τον Ίωνα. Κι αυτό της έγινε μια εμμονή, που ίσως να την οδήγησε σε σημείο μερικής “ψυχοπάθειας”. Όπως σχολίαζε το περιβάλλον της, “ο έρωτας αυτός, της είχε γίνει μια κεντρική ιδέα, που επανέρχονταν συνεχώς και ήταν η πεποίθησή της, ότι μόνον αυτή τον γνωρίζει πολύ καλά και καμία άλλη”.

Ούτε είναι τυχαίο, που κατά τη διάρκεια της παραμονής της, στη Φρανκφούρτη (όπου την έστειλε ο πατέρας της, για να τη “χωρίσει” από τον Δραγούμη), φίλοι της, τη συνέστησαν να επισκεφθεί τον διάσημο ψυχίατρο της εποχής, Σίγκμουντ Φρόιντ.

Κι όπως από την πλευρά της, η Δέλτα δεν έκρυψε ποτέ τον έρωτά της, για τον Δραγούμη, ο ίδιος ο Δραγούμης δεν έκρυψε ποτέ, την ορμή του για τις γυναίκες. Ένας τέτοιος άνδρας, προφανώς δεν θα μπορούσε ποτέ να περιοριστεί, στο ρόλο ενός “πλατωνικού” και εξ αποστάσεως εραστή.

Αυτό φαίνεται και στα γραπτά του Δραγούμη, όπου περιστασιακά εμφανίζονται στη ζωή του, διάφορες γυναίκες και όπως ο ίδιος ομολογούσε “με τραβούν ακόμη τα κορμιά τους”. Φαίνεται όμως και από τις επιλογές του.

Την ίδια κι όλας χρονιά του χωρισμού με τη Δέλτα, κάπου στην Κωνσταντινούπολη, γνωρίστηκε με εκείνη τη …»φωνή», που κάποτε στην Αλεξάνδρεια, του απέσπασε την προσοχή, ως «Ηλέκτρα». Τη Μαρίκα Κοτοπούλη.

«Επιτέλους σε είδα όπως είσαι Ηλέκτρα και συγκινήθηκα τρομερά, γιατί πάντα με τάραζε εκείνη η εμφάνισή σου, η δυνατή…» της έγραψε ο Ίων, λίγο μετά τη γνωριμία τους. Μια νέα περιπέτεια μόλις ξεκινούσε.

«Σ' ΑΓΑΠΑΩ ΑΓΡΙΑ ΣΑΝ ΤΟ ΘΗΡΙΟ»

Οι δυό τους ερωτεύτηκαν παράφορα και δημιούργησαν μια θυελλώδη σχέση, γεμάτη εντάσεις, που κράτησε 12 ολόκληρα χρόνια («Σ’ αγαπάω άγρια σαν το θηρίο, ξέρε το», της έγραψε σε μια, από τις πολλές επιστολές του).

Μια σχέση που τέλειωσε το ίδιο αναπάντεχα, όπως άρχισε, στις 31 Ιουλίου 1920. Εκείνη την ημέρα, στην Αθήνα επικρατούσε αναβρασμός καθώς είχε μεταδοθεί ότι ο τότε πρωθυπουργός Βενιζέλος «δολοφονήθηκε» στο Παρίσι, ενώ στην πραγματικότητα είχε μόνο τραυματιστεί ελαφρά, σε απόπειρα δολοφονίας που έγινε εναντίον του.

Χωρίς να διασταυρώσουν την είδηση, οι οργισμένοι «βενιζελικοί» παρακρατικοί, βγήκαν στους δρόμους ζητώντας εκδίκηση. Με ρόπαλα και λοστούς, έψαχναν να καταστρέψουν οτιδήποτε «αντιβενιζελικό» και επιτέθηκαν σε καταστήματα και επιχειρήσεις τέτοιων πολιτών, όπως και στο θέατρο της Μαρίκας Κοτοπούλη, γνωστής για τα «αντιβενιζελικά» φρονήματά της.

Ο Ίων Δραγούμης πληροφορούμενος την κατάσταση, οδήγησε τη σύντροφό του, στο σπίτι της (στην Κηφισιά), για να την προστατεύσει από τυχόν βιαιοπραγίες σε βάρος της. Μετά θέλησε να επιστρέψει στο γραφείο του, για να κλείσει την ύλη για το περιοδικό του, την «Πολιτική Επιθεώρηση». Η Κοτοπούλη τον παρακάλεσε, τον αγκάλιασε σφιχτά και έπεσε ακόμη και στα πόδια του, προκειμένου να τον πείσει να μην πάει στην Αθήνα, διότι ήταν και ο ίδιος, γνωστός «αντιβενιζελικός».

Ο Δραγούμης όμως δεν την άκουσε. Περήφανος και τολμηρός, όπως ήταν πάντα, βγήκε στο δρόμο, οδηγώντας το γνωστό σε όλους «Φορντ» αυτοκίνητό του, από την ίδια διαδρομή που συνήθως κινούνταν. Χωρίς λοξοδρομιές και παράδρομους, για να ξεφύγει από τους μαινόμενους «βενιζελικούς». Κι όπως ήταν αναμενόμενο, λίγο μετά, έπεσε σε ένα τέτοιο μπλόκο τους. Τον αναγνώρισαν, τον συνέλαβαν με τη βία και τον δολοφόνησαν λίγη ώρα μετά.

«ΙΩΝ…ΙΩΝ…ΙΩΝ…»

Η δολοφονία του Δραγούμη, κρατήθηκε κρυφή από την Κοτοπούλη για 23 ημέρες. Ο Γεώργιος Βλάχος, ο ιδρυτής της «Καθημερινής», βρήκε το θάρρος και της ανακοίνωσε ότι σκοτώθηκε ο Ίων. Τη συγκλονιστική συνέχεια, στο άκουσμα της τραγικής είδησης, τη διηγήθηκαν αυτοί που ήταν μπροστά:

«Η Μαρίκα σωριάστηκε κάτω στο ξύλινο πάτωμα κι άρχισε να το γδέρνει…
Έγδερνε αργά τις σανίδες με τα νύχια της και φώναζε:
-Ίων… Ίων… Ίων…».

Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Δραγούμη, η Μαρίκα Κοτοπούλη παντρεύτηκε τον Δημήτρη Χέλμη. Η ζωή συνεχίστηκε. Ο δε επίλογος της περιπέτειάς της με τον Δραγούμη, γράφτηκε μετά από πολλά χρόνια, όταν η ίδια η Κοτοπούλη, λίγο πριν πεθάνει (1954), εξομολογήθηκε στον ανεψιό της (γιό της αδελφής της), ηθοποιό Δημήτρη Μυράτ:

“Ξέρεις τι σκεφτόμουν εκείνη τη στιγμή με τον θάνατο του Δραγούμη; Άραγε όταν πέφτω χάμω στη σκηνή και κλαίω τον Ορέστη, έτσι σωστά το κάνω;
Όπως κλαίω τώρα τον Ίωνα;”…

«ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ»

Αν ήταν για κάτι γνωστή, ως ηθοποιός, η Κοτοπούλη, ήταν για την πλήρη ταύτισή της, με τους ρόλους που έπαιζε. Κι αυτό εξηγεί πολλά. Προπαντός, ήταν μια γυναίκα που πάντα ήξερε τι ήθελε. «Θέλω το ενδιαφέρον μου για τα πράγματα και τους ανθρώπους, να μη βαστά περισσότερο από τις στιγμές ή τις ώρες που είναι μπροστά μου» είπε κάποτε. Και ήταν μαζί με τον Δραγούμη, επειδή το ήθελε.

Όταν ο Δραγούμης τη γνώρισε, αυτή ήταν ήδη σταρ, παρά τα μόλις 21 χρόνια της. Και μόνον ως σταρ αντιμετώπιζε πάντα, αυτή τη σχέση τους. Πάντα με τον μοναδικό τρόπο της.

Ακόμη και όταν τον απατούσε εν γνώση του, ομολογώντας: «Ήταν ένας αναγκαίος εραστής».

Αλλά ακόμη κι όταν γνώριζε ότι και ο Δραγούμης την απατούσε, όπως το έκανε με την Τερέζα Δαμαλά, μια συναρπαστικά επική ντίβα της εποχής, κόρη της Σάρας Μπερνάρ και του ηρωινομανή Αριστείδη Δαμαλά, μετέπειτα ερωμένη του Έρνεστ Χεμινγουέι (που της έστελνε μηνύματα με την Κατίνα Παξινού) αλλά και αγαπημένο «μοντέλο» του Πάμπλο Πικάσο.

Από την άλλη πλευρά, η Πηνελόπη Δέλτα, ήξερε τα πάντα για τη σχέση του Δραγούμη με την Κοτοπούλη και μάλλον μίζερα, τη σχολίαζε: «Τι να περιγράψει κανείς για την ασχήμια του βούρκου αυτού; Καλύτερα σιωπή»…

Προφανώς όμως και ζήλευε, καθώς σε άλλο σημείωμά της, έγραψε: «Παρά τις άσχημες ημέρες που περνά μαζί της, δεν την εγκαταλείπει. Διότι τον μεθά με όλες τις χορδές της τέχνης της και τον ξαναμεθά, σκορπώντας επάνω του ώρες γεμάτες σαρκικές ηδονές. Και μετά, σα νομίσει πως τον ξανάπιασε καλά, του ξανακάνει σκηνή, ίσως πιο πρόστυχη και οδυνηρή από τα προηγούμενα…».

Η ίδια, σε ένα αποκορύφωμα έκρηξης, αποκαλεί τη Μαρίκα Κοτοπούλη «πρώτης τάξεως θεατρίνα, μαθημένη σε όλες τις πολύπλοκες μηχανορραφίες, της γυναίκας που τα παίζει όλα… τον βαστά και αργά-αργά τον σέρνει κάτω στο επίπεδό της».

«Μ' ΑΡΕΣΕΙ Η ΖΕΣΤΗ ΠΟΥ ΒΓΑΙΝΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΟΜΑ ΣΟΥ»

Η Μαρίκα Κοτοπούλη, ποτέ δεν ασχολήθηκε με την Πηνελόπη Δέλτα. Ποτέ δεν αναφέρθηκε σ' αυτήν. Δεν είναι ότι την αγνοούσε. Είναι ότι ποτέ δεν ήταν στα ενδιαφέροντά της. Στη ζωή μιας παθιασμένης και διάσημης πρωταγωνίστριας, ποτέ δεν χωρούν τέτοια ενδιαφέροντα.

Κι αυτή ήταν η διαφορά τους. Η μια ήταν μια σταρ, πρωταγωνίστρια της ζωής. Η άλλη ήταν μια δέσμια ενός ψυχαναγκαστικού δήθεν ρομαντισμού της αρετής. Παρ΄όλα αυτά και οι δυό, μπόρεσαν να υποχρεώσουν τον Δραγούμη, να προσαρμοστεί στους ρόλους τους.

Το ότι ο Δραγούμης άντεξε μόνο 3 χρόνια με τη Δέλτα, ενώ με την Κοτοπούλη έζησε 12 συνεχόμενα (που αν δεν τον δολοφονούσαν μπορεί να ήταν περισσότερα) δείχνει πολλά. Κι ένα ακόμη περιστατικό, είναι ίσως ενδεικτικό για αντιληφθούμε ακόμη περισσότερα:

«Σου τάραξα τη ζωή» είπε κάποτε η Μαρίκα στον Δραγούμη. Κι εκείνος θυμήθηκε όταν την πρωτοφίλησε: «Τη φίλησα στο στόμα και μου είπε, “έλα πάλι, θέλω να δω κάτι”…Την ξαναφίλησα και τη ρώτησα τι ήθελε να δει… “μ’ αρέσει η ζέστη που βγαίνει από το στόμα σου” μου εξήγησε»…

Αυτά είναι. Είτε είναι της ζωής, είτε είναι του θέατρου.

Καλή θεατρική σαιζόν εύχομαι.