Η εκδήλωση της Ε. Κουντουρά για την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, στο Ευρωκοινοβούλιο

Τις αναγκαίες βελτιώσεις στην ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των θυμάτων έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, και για τη στήριξη των δικαιωμάτων τους σε περιπτώσεις δικαστικών υποθέσεων οικογενειακού δικαίου, ανέδειξε η εκδήλωση της Έλενας Κουντουρά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η εκδήλωση της Ελληνίδας Ευρωβουλευτή, μέλους της αρμόδιας Επιτροπής FEMM του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή της Ειδικής Εισηγήτριας του ΟΗΕ για τη Βία κατά των Γυναικών και Κοριτσιών, εκπροσώπων των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών φορέων για την ενδυνάμωση των γυναικών και ευρωβουλευτών.

Η Έλενα Κουντουρά αναφέρθηκε στο έργο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη βελτίωση της υπό αναθεώρηση Οδηγίας για τα Δικαιώματα των Θυμάτων, με διεκδικήσεις για εναλλακτικές ασφαλείς διαδικασίες καταγγελίας, καθολική πρόσβαση των θυμάτων έμφυλης βίας και όλων των θυμάτων εγκλημάτων σε ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγείας και δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη, δωρεάν νομική συνδρομή και εκπαίδευση-κατάρτιση των επαγγελματιών με έμφαση στη διάσταση του φύλου και τα παιδιά.

Η Πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων FEMΜ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Lina Galvez, κάλεσε τις εθνικές κυβερνήσεις να εφαρμόσουν την κυρωμένη από την ΕΕ Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, το πρώτο διεθνώς δεσμευτικό νομικό κείμενο για την αντιμετώπιση και πρόληψη της έμφυλης βίας. Επίσης κάλεσε για την καθολική εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης ILO 190 για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.

Στόχος της Επιτροπής FEMM, τόνισε είναι να εξασφαλιστούν τα κατάλληλα πρότυπα προστασίας των θυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των θυμάτων έμφυλης βίας και η απρόσκοπτη πρόσβασή τους στη δικαιοσύνη.

Προτεραιότητα είναι η αναγνώριση και ένταξη της έμφυλης βίας στη λίστα εγκλημάτων της ΕΕ, με κατοχύρωσή της στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την καθολική ισχύ σε όλα τα κράτη-μέλη.

Η Reem Alsalem, Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για τη Βία κατά των Γυναικών και Κοριτσιών από το 2021, εισηγήθηκε 10 συστάσεις στην υπό αναθεώρηση ευρωπαϊκής Οδηγία για τα δικαιώματα των θυμάτων και συγκεκριμένα:

– Υποχρεωτική, συστηματική και τυποποιημένη αξιολόγηση του κινδύνου, με γνώμονα το φύλο και το παιδί, σε όλες τις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας σε υποθέσεις επιμέλειας, εφαρμοζόμενη πριν από κάθε απόφαση επιμέλειας ή επίσκεψης. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να συμπεριληφθεί ρήτρα για την υποχρέωση των κρατών-μελών να εκπαιδεύουν κατάλληλα το προσωπικό των δικαστικών και κοινωνικών υπηρεσιών.
– Ασφαλής και υποστηριζόμενη συμμετοχή των θυμάτων στις διαδικασίες των υποθέσεων επιμέλειας, όπως η ύπαρξη χωριστών χώρων για τη διενέργεια ακροάσεων, η δυνατότητα εξ’ αποστάσεων καταθέσεων, και δωρεάν νομική εκπροσώπηση για τα θύματα.
– Μακροπρόθεσμη υποστήριξη στα θύματα γυναίκες και παιδιά, με δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη και πρακτική βοήθεια όπως στα ζητήματα στέγασης, μετεγκατάστασης, πρόσβασης σε ειδικές μονάδες υποστήριξης θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.
– Απαγόρευση επιμέλειας και μη επιτηρούμενης άσκησης δικαιωμάτων επισκέψεων σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, όταν υπάρχει κ ιστορικό ενδοοικογενειακής βίας και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης,
– Ανάγκη διάταξης για οριζόντια υποχρεωτική εκπαίδευση δικαστών, δικηγόρων, κοινωνικών λειτουργών και όλων των φορέων που εμπλέκονται στις αποφάσεις επιμέλειας, με απαίτηση τα κράτη-μέλη να πιστοποιούν το προσωπικό εντός δύο ετών.
– Ξεχωριστή νομική εκπροσώπηση των παιδιών θυμάτων, ανεξάρτητη από τους συνηγόρους των γονιών, στις υποθέσεις επιμέλειας.
– Αντιμετώπιση των κενών στη διασυνοριακή προστασία σε διαφορές επιμέλειας, ώστε οι κακοποιητές να μην εκμεταλλεύονται τις διαφορετικές μεταξύ των κρατών-μελών δικαιοδοσίες.
– Χρηματοδότηση εκστρατειών προληπτικής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τους κινδύνους της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας και ειδικότερα στα ζητήματα επιμέλειας, σε συνεργασία και σε συντονισμό με τις οικείες οργανώσεις.
– Δημιουργία μηχανισμών παρακολούθησης και λογοδοσίας, για την εφαρμογή των νόμων από τα κράτη-μέλη στις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας και επιμέλειας
– Διασφάλιση της ενίσχυσης των δικαιωμάτων όλων των θυμάτων και των παιδιών τους, στις υποθέσεις επιμέλειας, και ειδικά των μεταναστριών ανεξάρτητα από το καθεστώς διαμονής τους.

Η Carlien Scheele, Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα (EIGE), έδωσε επικαιροποιημένα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία:

– μια στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
– μία στις πέντε που βίωσαν βία, απευθύνεται σε υπηρεσίες υγείας ή κοινωνικές υπηρεσίες μετά το περιστατικό βίας
– μόλις μία στις οκτώ προχωρούν σε καταγγελία στην Αστυνομία.

Στο δείκτη ισότητας των φύλων στην ΕΕ που το EIGE δημοσιοποίησε τον προηγούμενο μήνα, οι εθνικές πραγματικότητες διαφέρουν σημαντικά ως προς το βαθμό παροχής υποστηρικτικών υπηρεσιών στα θύματα και στη συμμόρφωση με τα πρότυπα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.

Σήμερα στην ΕΕ προσφέρεται μόνο μια διαθέσιμη κλίνη καταφυγίου για τα θύματα ανά περίπου 16.000 άτομα, το 39% των κλινών καταφυγίων λείπει, και είναι μόλις επτά οι χώρες που πληρούν τα προβλεπόμενα ελάχιστα πρότυπα. Ενώ μόλις εννέα κράτη-μέλη μπορούν να παράσχουν στοιχεία δικαιοσύνης για τους δράστες.

Είπε επίσης ότι η νομοθεσία πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τις ειδικές ανάγκες των θυμάτων, που είναι εκτεθειμένα στον κίνδυνο δευτερογενούς και επαναλαμβανόμενης θυματοποίησης. Ζήτησε την άμεση δημιουργία προσβάσιμων κέντρων σεξουαλικής βίας και προστασίας των θυμάτων βιασμού, ενίσχυση της διασυνοριακής προστασίας υλοποίηση εκστρατειών ενημέρωσης και συλλογή αξιόπιστων και συγκρίσιμων δεδομένων για το πραγματικό μέγεθος της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Τα θεσμικά όργανα πρέπει να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για την ενδυνάμωση των γυναικών, την παροχή νομικής υποστήριξης και την απόδοση ευθυνών στους δράστες, τόνισε χαρακτηριστικά.

Η Σουζάνα Παύλου, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Women Against Violence Europe (WAVE) τόνισε ότι η πρόοδος που σημειώθηκε την τελευταία δεκαετία στα ζητήματα της ισότητας και στήριξης των γυναικών σήμερα απειλείται. Καταγράφονται περικοπές χρηματοδοτήσεων για υποστηρικτικά προγράμματα και υπηρεσίες, οι πολιτικές γίνονται πιο περιοριστικές, και μειώνεται η στήριξη στους φορείς και τις οργανώσεις στήριξης των γυναικών. Σχετικά με την πρόσφατη παρουσίαση του οδικού χάρτη της Κομισιόν για τη στρατηγική στην ισότητα των φύλων μετά το 2025, τόνισε ότι πρέπει να συμπληρωθεί με ένα φιλόδοξο πολιτικό σχέδιο καταπολέμησης των στερεοτύπων και των διακρίσεων, δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα και επάρκεια χρηματοδοτήσεων των προγραμμάτων εξειδικευμένων υπηρεσιών που προσφέρουν φορείς και οργανώσεις στήριξης των γυναικών.

Η Viviane Teitelbaum, Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Λόμπυ Γυναικών (EWL), μιλώντας για το όραμα η Ευρώπη να καταστεί ζώνη μηδενικής ανοχής στην έμφυλη βία, ζήτησε ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο για την ισότητα και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας και η ισχυρή πολιτική βούληση να αποτυπωθεί σε εφαρμοστέα προστασία. Ζήτησε επίσης τη σύσταση θέσης Συντονιστή της ΕΕ για την εφαρμογή των διεθνών Συμβάσεων και των ευρωπαϊκών Οδηγιών, ενίσχυση του ρόλου και της συμμετοχής των γυναικείων οργανώσεων, και αναγνώριση της έμφυλης βίας ως έγκλημα στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής βίας.

Η Κική Πετρουλάκη, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Βίας (EAVN) στην εμπεριστατωμένη εισήγησή της αναφέρθηκε στην περίπτωση της Ελλάδας και τον αντίκτυπο στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας από την ελλιπή ή στρεβλή εφαρμογή των Διεθνών Συμβάσεων και ευρωπαϊκών Οδηγιών.

Οι σχετικές ευρωπαϊκές Οδηγίες έχουν ελάχιστη εφαρμογή στην Ελλάδα σήμερα, ενώ και η εθνική νομοθεσία με επίκεντρο τον νόμο 4800 για το Οικογενειακό Δίκαιο και την υποχρεωτική συνεπιμέλεια, παραβιάζει βασικά άρθρα της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης για την προστασία και στήριξη των θυμάτων. Για την πρόσφατη ιστορική πρώτη ευρωπαϊκή Οδηγία για την ενδοοικογενειακή βία ανέφερε: «Λυπάμαι που το λέω. Η χώρα μου προσποιήθηκε ότι ενσωματώνει την οδηγία 1385 του 2024».

Η αξιολόγηση του κινδύνου, τα μέτρα προστασίας των θυμάτων και οι διασφαλίσεις που πρέπει να παρέχονται στα θύματα, στο πλαίσιο της αποκαταστατικής δικαιοσύνης, όπως και η λειτουργία επαρκούς αριθμού Σπιτιών του Παιδιού, που εκκρεμούν από το 2017. Λόγω των σημερινών στρεβλώσεων, και με χρήση της γονικής αποξένωσης (έννοια που έχει απορρίψει ο ΟΗΕ, η GREVIO, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η διεθνής επιστημονική κοινότητα), μία κακοποιημένη γυναίκα πρέπει να ενημερώνει τον δράστη γονέα πού βρίσκεται το παιδί και να ενθαρρύνει την επικοινωνία μαζί του, διαφορετικά κινδυνεύει με μήνυση για αρπαγή ανηλίκου, ακόμη και με αφαίρεση της γονικής μέριμνας.

Η κυρία Πετρουλάκη τόνισε ότι δεν υπάρχει διακριτό σύστημα προστασίας παιδιών στην Ελλάδα. Ανέφερε σειρά περιπτώσεων που συνιστούν τον «ορισμό της δευτερογενούς θυματοποίησης, την οποία την κάνει το σύστημα το ίδιο, την κάνει η νομοθεσία μας και ισχύουν για όλες τις γυναίκες, για όλα τα παιδιά πλέον. Τις εκθέτουν σε κίνδυνο και αποκλείουν την πρόσβασή τους στην δικαιοσύνη».

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν και απηύθυναν χαιρετισμό η Maria Guzenina, Ευρωβουλευτής, μέλος της Επιτροπής FEMM και πρώην Υπουργός Υγείας και Κοινωνικών Υποθέσεων της Φινλανδίας, καθώς και ο Έλληνας Ευρωβουλευτής Γιώργος Αυτιάς.