Ποιος ήταν ο «skieven architek» που άλλαξε το πρόσωπο των Βρυξελλών;

Αρχιτεκτονικά, οι Βρυξέλλες είναι ένα πραγματικό υπαίθριο μουσείο, με την πόλη να φιλοξενεί κτίρια διαφορετικού στιλ που αντικατοπτρίζουν την πλούσια ιστορία και την πολιτιστική εξέλιξη της πρωτεύουσας. Μεγάλοι μάστορες της αρχιτεκτονικής έχουν σμιλέψει τη σιλουέτα της πόλης όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Όμως ένα από αυτά άφησε τόσο δυνατό σημάδι που είναι δύσκολο να αγνοηθεί. Το αν αυτό τον έκανε δημοφιλή στους συγχρόνους του μένει να φανεί. Η εκκλησία Sainte-Catherine, το νομισματοκοπείο, η Στήλη του Κογκρέσου, η εκκλησία Notre-Dame de Laeken και τέλος το Δικαστικό Μέγαρο… όλα αυτά τα κτίρια δημιουργήθηκαν από έναν μεγάλο δάσκαλο: τον Joseph Poelaert, που στη συνέχεια του δόθηκε το παρατσούκλι «skieven architek». Γιατί όμως;

Με τη βελγική επανάσταση του 1830, οι Βρυξέλλες έγιναν η πρωτεύουσα ενός νέου βασιλείου και το κέντρο ενός νέου έθνους. Οι Βρυξέλλες γίνονται το σύμβολο της επιτυχίας του νέου Κράτους, που συνεπάγεται εργασίες εκσυγχρονισμού και καλλωπισμού για να μπορέσει η πόλη να αναλάβει με αξιοπρέπεια τον ρόλο της. Μια επείγουσα ανάγκη για μνημειακή αρχιτεκτονική έγινε αισθητή και ο Joseph Poelaert έγινε γρήγορα ο αρχιτέκτονας της πόλης των Βρυξελλών. Από τις πρώτες του παραγγελίες κέρδισε την εμπιστοσύνη του βασιλιά Λεοπόλδου Α”, του βασιλιά-οικοδόμου.

Ο Joseph Poelaert (1817-1879) που είχε κάνει μέρος των σπουδών του στο Παρίσι (με τους Jean-Nicolas Huyot και Louis Visconti) δεν δίστασε να το δείξει αναμειγνύοντας διαφορετικά στιλ στα έργα του όπως αιγυπτιακά, βυζαντινά και ελληνικά. Ο Poelaert πέτυχε έτσι να εδραιώσει την εκλεκτική αρχιτεκτονική στο Βέλγιο.

Έτσι η εκκλησία Sainte-Catherine παρουσιάζει μια υβριδική αρχιτεκτονική, ανάμεσα σε γοτθικές φόρμες και μπαρόκ διακόσμηση. Η στήλη του Κογκρέσου, που τιμά τη μνήμη του Εθνικού Συνεδρίου του 1830 που συνέταξε το Βελγικό Σύνταγμα, είναι μια στήλη ύψους 47 μέτρων που περιέχει αλληγορίες για το βελγικό έθνος και είναι σαφώς επηρεασμένη από τη Ρωμαϊκή Στήλη του Τραϊανού.

Η συνοικία Bovendael

Το 1860, ο Poelaert ορίστηκε μέλος της κριτικής επιτροπής για τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την κατασκευή ενός νέου δικαστικού μεγάρου. Μετά από δύο χρόνια άκαρπων συζητήσεων μεταξύ των μελών της κριτικής επιτροπής, ο Poelaert παρουσίασε τελικά το δικό του έργο έκτασης άνω των 2 και μισού εκταρίων. Το νέο δικαστικό μέγαρο επρόκειτο να βρίσκεται στο λόφο Galgenberg, ένα συμβολικό μέρος αφού εκεί για αιώνες λάμβαναν χώρα οι απαγχονισμοί των εγκληματιών. Αυτό το κολοσσιαίο κτίριο αποτελεί αναμφίβολα την κορυφή της εκλεκτικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα.

Η ολοκλήρωση του έργου απαιτούσε γη 4,63 εκταρίων. Αλλά υπάρχει ένα κρίσιμο πρόβλημα: η τοποθεσία αποτελείται από κατοικίες στη δημοφιλή συνοικία Bovendael, η οποία αποτελεί μέρος του Marolles. Οι κατοικίες θα απαλλοτριωθούν τελικά, και οι κάτοικοι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, και θα μετεγκατασταθούν στην περιοχή Chat στο Uccle. Αυτή η κατάσταση προκάλεσε πολυάριθμες κοινωνικές τραγωδίες στη γειτονιά του Marolles.

Κατά τη διάρκεια της κατασκευής του Μεγάρου της Δικαιοσύνης, ο Joseph Poelaert περικυκλωνόταν από βρετανούς μηχανικούς που απευθύνονταν στο αφεντικό τους με τον μεγαλύτερο σεβασμό, αποκαλώντας τον «Κύριο Αρχιτέκτονα» (Chief Architect, στα αγγλικά). Όταν οι εκτοπισμένοι κάτοικοι του Marolles, έμαθαν ότι ο υπεύθυνος για τον διωγμό τους αντιμετωπιζόταν με τόσο μεγάλη εκτίμηση, αυτός ο τιμητικός τίτλος μετατράπηκε – με έκδηλη δυσαρέσκεια- σε «skieven architek», (στη διάλεκτο του Marolles, αυτή η έκφραση μπορεί να μεταφραστεί ως «στριμμένος / ανέντιμος αρχιτέκτονας»), ένας ευρηματικός χαρακτηρισμός  που πέρασε και στους μεταγενέστερους κατοίκους της γειτονιάς.

Το Δικαστικό Μέγαρο αποτελεί πλέον αναπόσπαστο μέρος του τοπίου των Βρυξελλών. Και ποιος ξέρει, ίσως μια μέρα μπορέσουμε να αναλογιστούμε αυτό το κολοσσιαίο κτίριο χωρίς τον «εξωσκελετό» από σκαλωσιές που το περιβάλλει. Ωστόσο, ένα είναι σίγουρο: ο Poelaert δεν ήταν ο αρχιτέκτονας του λαού. Ήθελε να μείνει στην ιστορία, άσχετα αν αυτό σήμαινε την απομάκρυνση όλων των κατοίκων μιας γειτονιάς.

Photos: Newsville.be